Op 10 oktober 2019 organiseerde het OPGG Brussel een thema-avond rond stigmatisering.

De avond ging van start met een korte theatervoorstelling over het thema van de bijeenkomst. "Het is inderdaad niet makkelijk om te praten over geestelijke gezondheid", maar toch is het hoog tijd om de taboes die nog steeds in onze samenleving heersen te doorbreken. "Stigma" betekent "brandmerk", en stigmatisering veroorzaakt diepe wonden. Een stigma "brandt". Wat betekent écht luisteren? Als er naar je geluisterd wordt, heb je het gevoel dat je even bij iemand thuis wordt uitgenodigd en je er rustig mag neerzitten. Je bent ergens welkom ...

Eric Thijs vergeleek stigmatisering met een theemuts. Het stigma valt niet samen met de identiteit van een persoon, maar voegt er een laagje aan toe. Je ziet de ware identiteit van de persoon niet meer, wat leidt tot dehumanisering en vervolgens ook tot onmenselijkheid.

Stigmatisering leidt tot uitsluiting op het gebied van werk, huisvesting en het gevoelsleven. Het is een onderschatte sociale onrechtvaardigheid waar de media een centrale rol in spelen.

Eric Thijs beschreef stigmatisering nadien aan de hand van een vergelijkend onderzoek van zijn team over de manier waarop Nederlandstalige media berichten over autisme en schizofrenie. Deze twee pathologieën vertonen heel wat gelijkenissen, maar worden in de media op een heel verschillende manier behandeld. Over autisme wordt op een eerder positieve en kleurrijke manier bericht. Als het gaat over schizofrenie, worden eerder donkere en sombere beelden gebruikt.

Schizofrenie komt in de media voornamelijk aan bod wanneer het over gewelddadige feiten gaat. Op die manier worden mensen die aan schizofrenie lijden zwaar gestigmatiseerd en door het collectieve onderbewustzijn meteen veroordeeld.

Schizofrenie is bovendien een erg negatieve, metaforische term die nog stamt uit de 19e eeuw. Zouden we beter nieuwe termen als "psychosegevoeligheid", "psychosespectrum" of "syndroom van de ontregeling van de oplettendheid (salience dysregulation syndrome)" moeten gebruiken? (Die laatste optie is natuurlijk de eenvoudigste! :-) )

Ook de term 'psychose' heeft af te rekenen met heel wat vooroordelen. Hitchcock is nooit ver weg! Als er een moord is gepleegd, dan spreekt men bovendien ofwel van een "psychotische dader" ofwel van "een islamitische extremist". In de media wordt er afhankelijk van de "kwaliteit" van de krant zowel positief als negatief over psychoses bericht.

Vraagje aan alle mensen hier aanwezig: wie herkent zich in de 100e smurf?

Later op de avond konden de aanwezigen deelnemen aan drie verschillende workshops:

Tijdens de schrijfworkshop werden er duo's gevormd waarbij één persoon moest vertellen en één persoon het verhaal moest neerschrijven. De verteller vertelde een verhaal over een moment waarop hij op het scherp van de snede leefde. We waren allemaal even koorddansers! De andere persoon schreef het verhaal neer en voegde er persoonlijke elementen aan toe. Nadien werden de twee versies samengebracht.

Tijdens de collageworkshop konden de deelnemers positieve postkaarten maken over geestelijke gezondheid. Het was de bedoeling de stigma's af te werpen!

De workshop "rollenspel"

Tijdens deze workshop moesten de deelnemers kiezen tussen vier rollen: de naaste, de peer-to-peerhulpverlener of ervaringsdeskundige, de advocaat of jurist, of de zorgverlener. Elke deelnemer kreeg een gekleurde badge zodat de spelleider kon zien welke rollen de deelnemers speelden. De spelleider stelde een situatie voor, bijv. een persoon die wordt opgenomen maar een behandeling weigert. Een aantal linten bakenden verschillende zones af: "we mogen geen behandeling opleggen", "we mogen wel een behandeling opleggen", "ik weet het niet". De spelleider kon verschillende elementen aan de situatie toevoegen, zoals "de getuigenis van een naaste", "een medisch element" of "een telefoongesprek". Ook de deelnemers konden elementen toevoegen. Het was de bedoeling na te denken over sociale rechtvaardigheid en zich bewust te worden van de verschillende denkwijzen (bijv.: libertarisme, communautarisme ...). De deelnemers moesten een standpunt innemen (voor/tegen) en mochten tijdens het spel van mening veranderen wanneer er nieuwe elementen werden aangebracht.

De avond werd afgesloten met een geanimeerd debat. Een aantal personen legde uit wat stigmatisering voor hen betekent. Een gebruikster vertelde dat een familielid haar ooit eens had gezegd dat ze "voor mensen zoals zij werkt". Iemand anders vertelde dat hij in moeilijkheden raakte omdat hij als gevolg van zijn autisme zijn baas terechtwees.

Nog een andere spreker vertelde over Selah Sue, die tijdens een televisie-interview waarbij ook psychiater Dirk De Wachter aanwezig was zonder schaamte vertelde dat ze medicatie moest nemen. Laat ons dus het taboe op "waanzin" in al zijn vormen doorbreken door bijvoorbeeld bekende mensen over hun mentale problemen te laten getuigen, misschien zelfs van de overheid. Al die gemeenschappen, gewesten en federale, gefederaliseerde en gedefederaliseerde entiteiten in ons land veroorzaken immers heel wat problemen op het vlak van identiteit en structuur!

Valérie Müller-Kurz