De Gedwongen Opnames in Brussel

Tijdens de gezondheidscrisis die we nu meemaken, is het aantal gedwongen ziekenhuisopnames in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest aanzienlijk toegenomen. Elke dag worden er zes patiënten doorverwezen en verdeeld tussen de 4 Brusselse ziekenhuizen die voor dit soort opnames erkend zijn: het Erasmusziekenhuis, het Universitair Ziekenhuis Brugmann, het ziekenhuis Fond'Roy en het PZ "Centre Hospitalier Jean Titeca" Ziekenhuis. De laatste 5 maanden is het aantal "gedwongen opnames" gevorderd door het Parket bijna verdubbeld. Dit type van hospitalisatie is het gevolg van een psychiatrische expertise die, op verzoek van het Parket, wordt uitgevoerd door 4 nooddiensten van de Brusselse ziekenhuisnetwerken die 7 dagen op 7 en 24 uur op 24 toegankelijk zijn (Cliniques Saint-Luc, UVC Saint-Pierre, UVC Brugmann en het ziekenhuis Erasme).

Wat is een gedwongen opname in het kader van de wet van 26 juni 1990?

In het geval van een gedwongen opname is er geen strafbaar feit gepleegd.

Het is een beschermende maatregel die een tijdelijke beperking van de vrijheid van een persoon met het oog op een ziekenhuisopname inhoudt. De maatregel kan tegen een persoon worden genomen, mits aan drie voorwaarden is voldaan:

- de persoon moet een geestelijke stoornis hebben;

- hij of zij moet zijn of haar gezondheid en veiligheid in gevaar brengen en/of een ernstige bedreiging vormen voor het leven of de integriteit van anderen;

- er is geen andere behandeling beschikbaar.

Een dergelijke maatregel kan niet lichtvaardig worden genomen en vereist dat de persoon die de behandeling aanvraagt zich zorgvuldig afvraagt wat de gevolgen zijn van het inleiden van een dergelijke procedure.

Het zijn vaak de familieleden die alarm slaan als ze symptomen opmerken die mogelijk gevaarlijk zijn. Familieleden kunnen contact opnemen met de politie of het Openbaar Ministerie. Maar, als laatste redmiddel, is het de Vrederechter die beslist over een gedwongen opname, na de mening van een psychiater te hebben gehoord.

De getuigenissen van de verzorgers tonen aan dat in de gespecialiseerde ziekenhuisdiensten voor dergelijke opnames "men daar de mooiste en meest verlaten van onze mensheid ontmoet: de waanzin, de waanzin die behandelbaar maar niet te genezen is, de waanzin die uitdaagt en beangstigd, de waanzin die gewelddadig is, de waanzin die zich niet als zodanig herkent". »

En de gebruikers?

In de getuigenissen van gebruikers wordt een gedwongen opname vaak ervaren als een ware beproeving voor zowel de patiënt als zijn of haar familie. De indruk hebben van het belanden in een andere, verschillende wereld, de realiteit van de isoleerkamer, de ontmanteling van de woonsituatie, het vervoer van het ene ziekenhuis naar het andere, het toezicht van de politie, de ondervragingen van psychiaters, de vragen van de vrederechter, de interventies van de advocaat, het leed van de families...

De realiteit op het terrein.

Al enkele maanden zien we dat de ziekenhuizen overstroomd worden. Het aanbod van de psychiatrische ziekenhuizen in Brussel is onvoldoende om aan de vraag te voldoen en tegelijkertijd de kwaliteit van de zorg te garanderen. Het risico op een vicieuze cirkel is groot: onvoldoende plaatsen in ziekenhuis- en polikliniek instellingen, minder vrijwillige opnames en meer verzoeken om observatie met een verzadigingseffect. Steeds vaker betekent het gebrek aan ziekenhuis plaatsen dat de procureur des Konings moet ingrijpen. De verzadigde ziekenhuizen moeten dan opnames onderbreken om plaats te maken voor nieuwe patiënten.

Hoe zit het met het verplegend personeel? Ruwweg op de proef gesteld aan het begin van de pandemie door het gebrek aan beschermingsmiddelen, heeft het verplegend personeel het hoofd geboden door de continuïteit van de zorg en de opnames te garanderen. Een opwaardering van de sector van de gedwongen opname is van wezenlijk belang. Er is behoefte aan een betere ondersteuning van de gezondheidswerkers zowel als aan de maatregelen ter versterking van de psychiatrische diensten en het toezicht op de psychiatrische diensten die gespecialiseerd zijn in de opvang en begeleiding van patiënten die onder toezicht staan.

Waarom deze toename van de gedwongen opnames in de ziekenhuizen?

Een maatschappelijke malaise?

Het is duidelijk dat we tijdens deze pandemie sommige patiënten uit het oog zijn verloren. Geconfronteerd met hun lijden, hun eenzaamheid en hun verdriet, is de geestelijke gezondheid van sommigen van kwaad naar erger gegaan.

In een recent interview op Bruzz.be schrijft Dr. Geertje Stegen een deel van de toename van het aantal geobserveerde patiënten toe aan het gebrek aan beschikbare plaatsen in psychiatrische instellingen voor chronische patiënten.

Voor Dr. Gérald Deschietere, hoofd van de afdeling Psychiatrische Spoeddienst van de Cliniques Universitaires Saint-Luc, moet Brussel, in tegenstelling tot het Waalse en het Vlaamse Gewest, rekening houden met de stedelijke context. Dit fenomeen kan ook in andere grote metropolen worden waargenomen. Stress, geluidsoverlast, drugsgebruik, het grote aantal vluchtelingen met oorlogstrauma's, toenemende armoede, uitsluiting en gebrek aan zorg zijn allemaal factoren die de nood aan geestelijke gezondheidszorg doen toenemen.

Bepaalde indicatoren (toename van het aantal geïsoleerde personen, toename van de werkloosheid, stijgende huurprijzen,...) zetten gemakkelijk een proces in gang dat psychologisch leed veroorzaakt.

Medische specialisten wijzen ook op een toename van de maatschappelijke intolerantie. Soms vormt de persoon geen gevaar, maar wordt hij als storend ervaren. In sommige situaties is een ziekenhuis het laatste redmiddel. Wanneer de maatschappij aan het einde is geraakt van wat ze kan bieden, is een gedwongen opname soms het laatste redmiddel. We hebben de neiging om systematischer dan voorheen beroep te doen op de psychiatrie, en dit voor veelzijdige problemen die elders geen oplossing zouden vinden.

De verschillende acteurs in de geestelijke gezondheidszorg moeten worden aangemoedigd om in een multidisciplinair netwerk te werken, in samenwerking met vooral de huisvestingsmaatschappijen, de OCMW's, de ziekenfondsen en de juridische wereld.

Luc Detavernier